Ecologisch onkruid bestrijden in beplanting

1. Wat is onkruid?
2. De waarde van onkruid
3. Onkruid ecologisch bestrijden
4. Onkruid voorkomen

1. Wat is onkruid?

Onkruid is een plant op de verkeerde plaats op een verkeerd moment. Alle soorten planten kunnen onkruid zijn! Zo is een aardappelplant onkruid op een maisakker (knol van de aardappelteelt van vorig jaar is uitgelopen) en zo zijn er planten in de tuin die als klein groepje leuk is, maar zich zo vermeerderen en de tuin gaan overheersen dat het onkruid is geworden.

2. De waarde van onkruid
   

• Onkruid is voedsel voor insecten, welke weer voedsel zijn voor andere beesten als vogels, kikkers, egels (NB met name de inheemse planten leveren insectenvoedsel);
• Onkruid beschermt de bodem tegen uitdroging, haalt mineralen uit diepere grond naar boven, produceert zuurstof, zuivert de lucht, houdt fijnstof vast, biedt een schuilplek voor beestjes;
• Onkruid kan een medicijn zijn: vingerhoedskruid wordt gebruikt bij hartritme stoornissen, valeriaan ter kalmering, taxus bij kankerbestrijding
• Onkruid bezit nuttige technieken en eigenschappen die gekopieerd  worden: planten en dieren hebben deze in de loop van vele miljoenen jaren evolutie ontwikkeld. Er is zelfs een vakgebied naar genoemd:  Bionica ook wel biometica geheten.  Zo is klittenkruid afgekeken van de klis met zijn klittenbollen en  de waterafstotend van Lotusbloem voor waterafstotende materialen (lees voor meer voorbeelden het boek De natuur als uitvinder , miljarden jaren aan innovatie gratis beschikbaar / Y. Poelman (Natuur- en sterrenkundige, Bionica Centrum Groningen).

3. Onkruid ecologisch bestrijden:

• Licht ontnemen. Planten halen energie uit zonlicht, door dit weg te nemen kan je ze uitputten. Ze kunnen alleen een tijdje overleven door reserve energie in wortel en stengel. Methoden om het licht te ontnemen: planten onderspitten of bedekken met  (landbouw)folie (afhankelijk van de hoeveelheid energie in de wortel moet dit een of meerdere groeiseizoenen blijven liggen).  Een andere methode is door lichtconcurrentie door hoger wordende struiken/bomen (je verandert dan het groeimilieu).
• Wieden. Spreekt voor zich, maar aandachtspunt is om er “bovenop te zitten”: geef het onkruid geen enkele kans uit te lopen, laat staan uit te zaaien, want dan wordt het dweilen met de kraan open (1 enkele plant kan 300-40.000 zaden=nieuwe planten maken! Per jaar ook nog eens. De zaden kunnen daarbij (vele) jaren kiemkrachtig blijven. Probeer wortelstengels zoveel mogelijk te verwijderen, des te sneller is de plant uitgeput. Let ook op onkruid wat tussen of onder gewenste tuinplanten staat en waarvandaan het een “bron” kan worden voor nieuwe onkruidplanten in je tuin! Na een paar keer het plantvak intensief bekeken en gewied te hebben (je ziet snel iets over het hoofd als je er 1 x doorheen gaat) is het raadzaam na een paar weken/maanden nog eens de boel te controleren. Ik maak daarvoor een herinneringsnotitie in mijn agenda);
• Beschadigen: door planten te beschadigen kunnen schimmels, virussen, bacteriën de plant binnendringen en (ernstig) verzwakken. Insecten slaan dan ook makkelijker toe, zodat de plant niet toekomt aan het maken van veel en sterke nakomelingen.

Onkruid voorkomen

Onkruid komt via allerlei manieren naar je tuin. Deels kan je daar niks tegen doen als de wind, uit de vacht van dieren, door vogelpoep, maar ook deels via wegen waar je wel invloed op hebt:

1. Meeliften in de wortelkluit van tuinplanten van vrienden. In grond/aarde kunnen veel zaden (jarenlang )  liggen te wachten op ontkieming en kunnen ook stukjes onkruidwortel zitten die kunnen uitlopen. Schoonspoelen/ -kloppen van de kluit kan je toepassen om de “verstekelingen” kwijt te raken.  Nadeel is overigens dan wel dat je  daarmee ook de wortels beschadigt van de gewenste tuinplant en het aanslaan op de nieuwe plek bemoeilijkt;
2. Verkeerde aanplant: zevenblad is door de Romeinen en kloosterlingen opzettelijk aangeplant als voedsel en  tuinbezitters die de plant mooi zagen bloeien hebben de tuin uit de berm in hun tuin gezet. Dus: weet wat wat je aanplant. Zeker kleine uitzaaiers laten zich moeilijk intoom houden.
3. Ondergrondse groei: Wortelstokken (Japanse duizendknoop, bamboe, trompetklimmer etc.) Let op: door sterke snoei kan een plant geprikkeld worden ondergronds elders zijn heil te zoeken en verderop in de tuin uit te lopen! Vluchtgedrag.
4. Bovengronds: takken die de grond raken en wortelschieten (zogenaamde afleggers). Voorbeelden: braam, kruipende boterbloem, kruipend zenegroen etc. ;
5. Vogelvoer: de diverse zaden kunnen tot ontkieming komen: soms gewenst soms ook niet.
6. Onkruid in de natuur De natuur heeft ernstig te lijden onder invasieve exoten. Gooi geen tuin- en vijverplanten in berm, bos of sloot. Ook geen schijnbaar schone aarde of water met zaden erin dus.  Zie ook artikel: Heemplanten zijn heeeel belangrijk!
7. Onkruiddoek: werkt niet! Het heeft een zeer misleidende naam, omdat het niet helpt tegen onkruid: het  folie heeft gaatjes om het regenwater te kunnen doorlaten, maar het nadeel van die gaatjes is dat er ook plantenwortels door kruipen (die zijn het wel gewend kleine poriën in de grond te gebruiken).  Wat je vaak ziet is dat bij grind/split op onkruiddoek het plasticdoek aan de rand van het pad/terras komt bloot te liggen, omdat er net iets te lang gewacht is met wieden, waardoor je met de plant het doek meetrekt: lelijk en door slijtage ontstaan microplastics in het milieu.  Op grind/split komt aarde en stof terecht wat voeding is en er komen op allerlei manieren zaden in terecht (zie hierboven). Onkruiddoek heeft dus geen zin, maar je hebt er wel last van als je nog eens ergens moet graven en dan is er nog de milieuaantasting.